BPMN 2.0 dla Analitykow Biznesowych

From Training Material
Jump to navigation Jump to search


Nobleprog.svg

Modelowanie procesów biznesowych z wykorzystaniem notacji BPMN 2.0



title
BPMN 2.0 dla Analityków Biznesowych
author


Filip Stachecki (NobleProg)

Proces biznesowy⌘

Definicja (BPMN 2.0 Spec)

A Process describes a sequence or flow of Activities 
in an organization with the objective of carrying out work.


Proces opisuje sekwencję lub przepływ czynności w organizacji,
których celem jest wykonanie pewnej pracy


BPMN⌘

  • Business Process Model and Notation (BPMN)
  • standard konsorcjum OMG
  • podobny do schematów blokowych (flowchart diagram), ale
    • bardziej formalny (specyfikacja)
    • oparty na zdarzeniach
    • pokazujący wymianę komunikatów

Demonstracja⌘

  • Prosty proces

BPMN Activity⌘

Czynność

  • jest pracą, która ma być wykonana w obrębie procesu biznesowego
  • może być atomowa lub złożona
  • może być wykonywalnym elementem procesu

Rodzaje czynności⌘

  • Task (Zadanie)
    • atomowa czynność w obrębie procesu
    • nie może być dalej dekomponowana
  • Sub-Process (Podproces)
    • czynność złożona, która może zawierać inne czynności
      • Event Sub-Process (Podproces wyzwalany zdarzeniem)
      • Transaction (Transakcja)
      • Ad-Hoc
  • Call Activity (Czynność wywoływana)
    • umożliwia wywoływanie zadań lub czynności na diagramie

Rodzaje Podprocesów⌘

Figure10-25-sub-process-object-collapsed.pngFigure10-26-sub-process-object-expanded.png

Figure10-27-expanded-sub-process-used-as-parallel-box.png


Sequence Flow⌘

BPMNSequenceFlow.png

Przepływ sekwencyjny określa kolejność wykonywania czynności

Token ⌘

  • Token "przemierza" przepływy sekwencyjne i przechodzi przez elementy procesu
  • Nazywany jest czasem "obiektem przepływu" lub "reprezentantem ścieżki w procesie"
  • Koncepcja tokenu ułatwia zrozumienie zachowania procesu
  • Token nie przechodzi za pośrednictwem Message Flow (przepływ komunikatu)

Rozdzielenie przepływu⌘

BPMNFlowSplit.png

  • przepływ warunkowy - określa warunek, który musi być spełniony, żeby przepływ mógł przejść daną ścieżką
  • przepływ domyślny - nie ma warunku, określa ścieżkę, która zostanie wybrana, jeśli żadne warunki nie zostały spełnione

Podstawowe symbole BPMN⌘

BPMNBasicSymbols.png

Gateways ⌘

Figure10-103-different-types-of-gateways.png
  • Bramki są używane do kontrolowania przepływu sekwencyjnego
  • Określają miejsca rozchodzenia i schodzenia się przepływów
  • Nie są wymagane na diagramach
  • Nie reprezentują pracy (jak czynności)
  • Nie mają wpływu na miary procesu (koszt, czas, ...)

Exclusive Gateway ⌘

BPMNExclusiveGateway.png

Bramka ALBO, XOR

  • Bramka umożliwia stworzenie alternatywnych ścieżek w procesie
  • Bramka XOR to "pytanie" na ścieżce procesu, które ma zdefiniowany zestaw odpowiedzi
  • Każda odpowiedź jest połączona z warunkiem na odowiednim przepływie wychodzącym z bramki
  • Tylko jedna odpowiedź może zostać wybrana

Exclusive Gateway Example⌘

Figure10-105-exclusive-data-based-decision-gateway-example-without-internal-indicator.png albo Figure10-106-data-based-exclusive-decision-gateway-example-with-internal-indicaor.png

Parallel Gateway ⌘

BPMNParallelGateway.png

Bramka AND, równoległa

  • Bramka równoległa jest używana do tworzenia oraz synchronizowania równoległych przepływów
  • Tworzy ścieżki równoległe bez sprawdzania jakichkolwiek warunków
  • Każdy wychodzący przepływ sekwencyjny otrzymuje token po przejściu bramki
  • W przypadku przepływów wchodzących bramka oczekuje na wszystkie przepływy (synchronizacja)

Parallel Gateway Example 1⌘

Element fork multiple outgoing.png albo BPMNParallelGatewayExample.png

Parallel Gateway Example 2⌘

Element join.png

Gateway Zadania⌘

  • Zadanie 1: Lotnisko
  • Demonstracja - rozgałęzianie przepływu

BPMNSplit.png

    • proste rozgałęzienie - niejawne bramki
    • przepływ warunkowy i domyślny
    • jedna bramka XOR, dwie bramki XOR
    • jedna bramka AND, dwie bramki AND

Inclusive Gateway ⌘

BPMNInclusiveGateway.png

Bramka LUB, OR

  • W formie decyzyjnej (bramka rozdzielająca) może być użyta do stworzenia alternatywnych lub równoległych ścieżek
  • Inaczej niż w przypadku bramki XOR wszystkie warunki są sprawdzane
  • Wartość true na jednej ze ścieżek wychodzących nie wyklucza sprawdzenia pozostałych
  • Wszystkie wychodzące przepływy, dla których spełniony jest warunek otrzymają token

Inclusive Gateway Example 1⌘

Figure10-108-example-using-inclsive-gateway.png

Inclusive Gateway Example 2⌘

BPMNInclusiveGatewayExample.png

Events ⌘

An Event is something that “happens” during the course of a Process.
  • Zdarzenia wpływają na przebieg procesu. Zwykle są przyczyną lub bodźcem.
  • Przykładami zdarzeń mogą być: rozpoczęcie lub zakończenie aktywności, zmiana stanu dokumentu, odebranie komunikatu, ...
  • Wyróżnia się trzy rodzaje zdarzeń:
    1. Start Events - start procesu
    2. Intermediate Events - używany pomiędzy początkiem i końcem procesu
    3. End Events - zakończenie procesu

BPMNThreeTypesOfEvents.png

Events Example⌘

BMPNEventsExample.png

BPMNIntermediateEventExample.png

Events Zadania⌘

  • Zadanie 1: Zamówienie

Pool and Participant⌘

BPMNPoolLane.png

The pool shape represents a participant. 
  • Pool (Basen) = Uczestnik
  • W obrębie elementu Pool można wyróżnić tory (Lanes)
  • Uczestnicy i tory reprezentują odpowiedzialność za wykonanie czynności w danym procesie

Message Flows ⌘

BPMNMessageFlow.png

  • Message flow (przepływ komunikatu) reprezentuje komunikację pomiędzy procesami.
  • Nie może łączyć obiektów w obrębie jednego elementu Pool
  • Może być podłączony do elementów typu Pool, Activity lub Event

Demonstracja ⌘

  • Pool, Lane, Blackbox

4 Basic Message Events ⌘

BPMNMessageEvents.png

Występują cztery podstawowe typy zdarzeń związane z komunikatami

Message Events Example⌘

BPMNMessageFlowsExample.png

Collaboration Zadania⌘

  • Zadanie 1: Zapytanie o towar
  • Zadanie 2: Rezerwowania noclegu
  • Zadanie 3: Skarga

Artifacts ⌘

Artefakty dostarczają dodatkowych informacji na temat procesu

  1. Element group.pngGroup (Grupa)
  2. Text annotations.pngText Annotation (Adnotacja tekstowa)

Group ⌘

BPMNGroup.png

  • grupa nie jest aktywnością ani elementem przepływu
  • nie można jej łączyć z sequence ani message flow
  • może przecinać granice Pool

Text Annotation ⌘

Text Annotation.png

  • umożliwia dodanie dodatkowej informacji dla osoby czytającej diagram
  • może być połączony z konkretnym elementem na diagramie za pomocą asocjacji
  • nie wpływa na przebieg procesu

Types of Tasks ⌘

BPMNTypesOfTasks.png

Rodzaje zadań określają typ wykonywanej czynności

Receive Task ⌘

Figure10-15-receive-task-object.png

  • Oczekuje na komunikat od zewnętrznego uczestnika (Participant)
  • Kiedy komunikat zostanie odebrany, zadanie jest wykonane

Figure10-16-receive-task-object-that-instantiates-process.png

  • Szczególny przypadek Receive Taks - rozpoczyna proces
  • NIE MOŻE posiadać żadnych wejściowych przepływów (Sequence Flow)

Send Task ⌘

BPMNSendTask.png

  • Wysła komunikat do zewnętrznego uczestnika
  • Po wysłaniu komunikatu zadanie jest ukończone

Service Task ⌘

BPMNServiceTask.png

  • Zadanie wykorzystuje pewien rodzaj usługi (np. Web Service)

User Task ⌘

Figure10-17-user-task-object.png

  • Zadanie wykonywane przez człowieka przy pomocy systemu komputerowego
  • Przykłady:
    • Operator call-center aktualizuje dane klienta
    • Użytkownik zmienia swoje hasło

Manual Task ⌘

Figure10-18-manual-task-object.png

  • Wykonywany przez człowieka bez wsparcia ze strony systemu komputerowego
  • Przykład:
    • Technik instaluje telefon w mieszkaniu klienta

Business Rule Task ⌘

Figure10-19-business-rule-task-object.png

  • Zapewnia mechanizm dostarczenia danych wejściowych do silnika reguł biznesowych oraz obsługi wyników

Script Task ⌘

Figure10-20-script-task-object.png

  • Skrypt wykonywany przez silnik procesów biznesowych
  • Kiedy zadanie jest gotowe do uruchomienia, silnik wykonuje skrypt
  • Kiedy skrypt się zakończy, zadanie zostaje ukończone

Timer Events ⌘

  • Określa lukę czasową, lub czas oczekiwania
  • Start Timer – dotyczy konkretnego punktu w czasie (np. Poniedziałek 8:00, ..)
  • Intermediate Timer to określony punkt czasowy lub cykl (np. Każdy czwartek o 9:00)
  • Może wskazywać opóźnienie (oczekiwanie)

Timer Example 1⌘

BPMNTimerExample.png

Timer Example 2⌘

BPMNIntermediateTimerExample.png

BPMNIntermediateTimerNonInteruptingExample.png

Interrupting vs. Non-Interrupting⌘

BPMNInterruptingVSNonInterrupting.png

Conditional Events ⌘

BPMNConditionalEvent.png

  • Reaguje na zmianę warunków biznesowych
  • Przykłady: temperatura poniżej 20°C, wzrost liczby zapytań o 10%

BPMNConditionalEventExample.png

Event-Based Exclusive Gateway⌘

Element event based multiple intermediate gateway.png

  • Bramka sterowana zdarzeniami stanowi punkt rozgałęzienia w procesie
  • Stosowana jest w sytuacji, gdy wybór ścieżki procesu zależy od decyzji podjętej przez innego uczestnika (w innym elemencie Pool) na podstawie danych niedostępnych w pierwotnym procesie
  • Alternatywne przepływy wychodzące z bramki dotyczą zdarzeń, które mogą wystąpić
  • Nie jest obliczana wartość wyrażenia

Przykład ⌘

  • Firma oczekuje na odpowiedź od klienta. W zależności, czy odpowie TAK lub NIE podjęte zostaną różne działania
  • Odpowiedź klienta określa, która ścieżka wychodząca z bramki będzie wybrana
  • Odebranie wiadomości może być modelowane jako Intermediate Event (Message trigger) lub Receive Task
  • Dodatkowo może zostać użyty inny trigger (np. timer)

Figure10-116-event-based-gateway-example-using-message-intermidate-events.png lub Figure10-117-event-based-gateway-example-using-receive-tasks.png

Event-Based Gateway Starts a Process⌘

BPMNEventBasedGatewayStartsProcess.png

Event-Based Gateway Zadania⌘

  • Zadanie 1: Pacjent
  • Zadanie 2: Kredyt

Parallel Event-Based Gateway⌘

ParallelEventBasedGateway.png

  • Równoległa bramka sterowana zdarzeniami
  • Muszą wystąpić wszystkie zdarzenia, żeby proces mógł się rozpocząć

ParallelEventBasedGatewayExample.png

Complex Gateway⌘

ComplexGateway.png

  • Bramka złożona służy do modelowania rozdzielania lub złączenia przepływów nieobsługiwanych przez inne bramki
  • Jej obecność na diagramie może świadczyć o niskiej jakości modelowania :)

ComplexGatewayExample.png

Link Events⌘

LinkEvents.png

  • Link jest graficznym uproszczeniem przekazującym przepływ z jednego punktu diagramu na inny
  • Może być stosowany tylko do przepływów sekwencyjnych
  • Nie może przenosić do innego basenu lub z procesu do podprocesu

LinkEventsExample.png

Error Events⌘

ErrorEvents.png

  • Błąd jest generowany, gdy wystąpi krytyczny problem w czasie wykonywania aktywności lub gdy wykonanie operacji nie powiodło się.
  • Zdarzenie Error przechwytuje lub wyrzuca błąd
  • Występuję tylko w postaci:
    • Start Event Sub-Process Interrupting
    • Intermediate Boundary Interrupting
    • End
  • Nie można oczekiwać lub wyrzucać błędu w zdarzeniu Intermediate (chyba, że to zdarzenie Boundary)
  • Nie można rozpoczynać procesu od błędu (chyba, że to Event Sub-Process)

Error Events Example 1⌘

BasicExceptionHandling.png Ex02 BasicExceptionHandlingMerge.png

Error Events Example 2⌘

Ex03 ExceptionHandling.png

Error Events Example 3⌘

Ex04 ExceptionHandling.png

Error Event Zadania ⌘

  • Zadanie 1. Logowanie
  • Zadanie 2. Kredyt

Escalation Events⌘

EscalationEvents.png

  • Eskalacja oznacza "wyjątek, którego obsługa nie musi przerywać czynności"
  • Domyślnie nie przerywa czynności, do której krawędzi jest podpięta

Escalation Example⌘

Escalation.png

Escalation Example 2⌘

Escalation2ndVersion.png

Escalation Zadania⌘

  • Zadanie 1. Produkt

Compensation⌘

Compensation.png

  • Kompensacja to mechanizm mający na celu niwelowanie skutków już wykonanych czynności
  • Pośrednie krawędziowe zdarzenie kompensacji nie posiada wyjściowych przepływów sekwencyjnych
  • Zdarzenie kompensacji może zostać uruchomione po zakończeniu czynności
  • Kompensacja to nie obsługa wyjątku

Compensation Example⌘

CompensationExample.png

Compensation Zadanie⌘

  • Zadanie 1. Szkolenie
  • Zadanie 2. Szkolenie (wersja 2)

Transaction⌘

Transaction.png

  • Transakcja to grupa czynności, które mogą zostać wykonane w całości lub wcale.
  • Nie może mieć miejsca sytuacja, że niektóre czynności zakończyły się sukcesem, a inne nie.
  • Transakcje są często opisywane modelem ACID:
    • Atomic (Atomowe) - transakcja albo wykona się w całości, albo w ogóle
    • Consistent (Spójne) - po wykonaniu transakcji system będzie spójny - nie zostaną naruszone żadne zasady integralności
    • Isolatated (Izolowane) - jeżeli dwie transakcje wykonują się współbieżnie, to zazwyczaj nie widzą zmian przez siebie wprowadzanych
    • Durable (Trwałe) - system potrafi uruchomić się i udostępnić spójne, nienaruszone i aktualne dane zapisane w ramach zatwierdzonych transakcji.

Transaction in BPMN⌘

TransactionOutcomes.png

BPMN dopuszcza 3 możliwe wyniki transakcji:

  • sukces
  • anulowanie
  • błąd

Cancel Events⌘

TransactionCancel.png

  • Zdarzenie anulowania występuje tylko w powiązaniu z transakcją
  • Czynności wskazane przez przepływ wychodzący ze zdarzenia anulowania będą wykonane po anulowaniu transakcji

Transaction Zadania⌘

  • Zadanie 1. Ziemniaki
  • Zadanie 2. Przelot
  • Zadanie 3. Drzwi

Pętle i wiele instancji⌘

Standard Loop ⌘

LoopingActivity.png

  • Czynność będzie wykonywana tak długo, jak warunek loopCondition ma wartość true
  • Warunek jest obliczany dla każdego przejścia pętli - na początku lub na końcu iteracji (testBefore = true lub testBefore = false)
  • Można również określić maksymalną liczbę powtórzeń loopMaximum
  • Kolejne iteracje są zawsze sekwencyjne - nie można rozpocząć kolejnej iteracji przed zakończeniem poprzedniej.
  • Standard Loop Activity przypomina pętlę DO WHILE

Wiele instancji (Multi-Instance Activity) ⌘

Element multiple instances parallel.png Figure10-48-activity-multi-instance-marker-for-parallel-instances.png Multi-Instance parallel (równoległe)

Element multiple instances sequential.png Figure10-49-activity-multi-instance-marker-for-sequential-instances.png Multi-Instance sequential (sekwencyjnie)

  • Instancje czynności mogą być wykonywane równolegle lub sekwencyjnie
  • Te czynności mają sens przy pracy z kolekcjami danych
  • Multi-Instance Activity przypomina w działaniu pętlę FOR EACH

Multi-Instance Activity Example⌘

MultiInstanceActivityExample.png

Loop - zadania ⌘

  • Zadanie 1

LoopExercise1.png

  • Zadanie 2* - Rekrutacja

Proces, współpraca, choreografia i konwersacja w BPMN 2.0⌘

Proces - przypomnienie ⌘

A Process describes a sequence or flow of Activities
in an organization with the objective of carrying out work.


Proces opisuje sekwencję lub przepływ czynności w organizacji,
których celem jest wykonanie pewnej pracy
  • BPMN używa terminu proces w odniesieniu do elementów przepływu (czynności, zdarzeń, bramek i przepływów sekwencyjnych)
  • Pojęcia współpraca (collaboration) oraz choreografia (choreography) służą do opisu interakcji pomiędzy procesami

Typy procesów w BPMN ⌘

FIgure7-1-example-of-a-private-business-process.png

Figure7-2-example-of-a-public-process.png

Trzy podstawowe typy procesów w BPMN:

  1. Private Non-executable (internal) Business Process
  2. Private Executable (internal) Business Process
  3. Public Process

Współpraca (Collaboration)⌘

Figure7-6-example-of-collaboration-diagram-with-black-box-pools.png

  • Diagram współpracy to kolekcja Uczestników (Participants) reprezentowanych jako Baseny (Pools) oraz ich wzajemnych interakcji (Message Flows).
  • Diagram może zawierać procesy w obrębie basenów i/lub choreografie pomiędzy.
  • Choreografia jest rozbudowanym typem współpracy


Collaboration Example⌘

Figure7-3-example-of-collaborative-process.png

Choreografia (Choreography)⌘

CollaborationChoreography.png SimpleChoreography.png

  • Choreografia przypomina wyglądem prywatny proces biznesowy
  • Czynności choreografii reprezentują zbiory wymian komunikatów pomiędzy uczestnikami
  • Główny nacisk nie jest kładziony na kolejność czynności tylko na interakcję między uczestnikami
  • Nie wskazuje się kontrolera całej interakcji

Choreography Example 1⌘

Choreography.png

Choreography Example 2 from spec⌘

Business Process Model and Notation (BPMN), Version 2.0, pages 318-319

ChoreographySpecExample1.png ChoreographySpecExample2.png

Konwersacje (Conversations)⌘

SimpleConversation.png

  • Diagram konwersacji jest szczególnym przypadkiem diagramu współpracy
  • Baseny zwykle nie posiadają zawartości
  • Konwersacja jest zestawem logicznie powiązanych wymian komunikatów

Conversation Example⌘

Conversation.png

Literatura

  • Specyfikacja BPMN 2.0
  • BPMN 2.0 by Example
  • Szymon Drejewicz, Zrozumieć BPMN. Modelowanie procesów biznesowych, Helion
  • Mr. Tom Debevoise, Rick Geneva and Dr. Richard Welke, The Microguide to Process Modeling in BPMN 2.0: How to Build Great Process, Rule, and Event Models
  • Bruce Silver, BPMN Method and Style, 2nd Edition, with BPMN Implementer's Guide: A structured approach for business process modeling and implementation using BPMN 2.0

Dodatek

Business Process Model and Notation, v2.0, page 261

TypesOfEvents.png